ภาพวาดสีน้ำมันSunflowers

ปัจจุบันชื่อของ วินเซ็นต์ ฟาน ก๊อก (Vincent Van Gogh) หรือเราคุ้นเคยกันว่า วิเซนต์ แวนโก๊ะ อาจเป็นที่รู้จักในฐานะจิตรกรแนวโพสต์-อิมเพรสชันนิสต์ที่โด่งดังที่สุดคนหนึ่งของโลก แต่ในยุคสมัยของเขา ชายคนนี้คือศิลปินผู้ระทมทุกข์เพราะตลอดชีวิตในฐานะจิตรกร เขาขายภาพวาดได้เพียงภาพเดียว อีกทั้งยังถูกกัดกินด้วยปัญหาสุขภาพจิตจวบจนวาระสุดท้ายของชีวิต
 ©Van Gogh Museum, Amsterdam

แวนโก๊ะเกิดทางตอนใต้ของประเทศเนเธอร์แลนด์ เป็นบุตรชายของบาทหลวง เคยผ่านงานมามากมายทั้งเสมียนในร้านหนังสือ พ่อค้าและครูสอนศิลปะในอังกฤษ นักเทศน์ในชุมชนเหมืองแร่ทางตอนใต้ของเบลเยียม และแม้จะจับงานมาแล้วหลายชิ้น ทว่าเขากลับไม่เคยประสบความสำเร็จเลย ในวัย 27 ปี แวนโก๊ะจึงตัดสินใจผันตัวเองมายึดอาชีพศิลปิน โดยพักอาศัยอยู่ในประเทศฝรั่งเศส
 
©Van Gogh Museum, Amsterdam

ตลอด 10 ปีของการทำงานศิลปะ แวนโก๊ะผลิตผลงานมากกว่า 2,000 ชิ้น โดยได้รับอิทธิพลจากศิลปะแนวอิมเพรสชันนิสม์ ภายหลังเขาสร้างสรรค์สไตล์ของตัวเองขึ้นด้วยผลงานสีสันจัดจ้าน ฝีแปรงอันมีเอกลักษณ์ รวมถึงการใช้เทคนิค impasto หรือการป้ายสีที่หนาและหนักจนทำให้ภาพวาดเกิดมิตินูนต่ำแลคล้ายงานสามมิติ

 ©Van Gogh Museum, Amsterdam

แม้จะเปี่ยมด้วยความสามารถ ทว่าเส้นทางสายจิตรกรของแวนโก๊ะกลับไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบ เขาคือศิลปินแร้นแค้นที่ต้องยังชีพด้วยเงินช่วยเหลือจากเตโอผู้เป็นน้องชาย ความเครียดและอารมณ์อันพุ่งพล่านภายในยังทำให้เขาประสบกับปัญหาสุขภาพจิตจนถึงกับใช้มีดโกนเฉือนใบหูด้านซ้ายของตัวเองครั้งที่เกิดความขัดแย้งกับเพื่อนศิลปินอย่าง พอล โกแกง (Paul Gauguin) แวนโก๊ะเข้า ๆ ออก ๆ โรงพยาบาลบ่อยครั้ง แต่ถึงอย่างนั้นเขาก็ยังสร้างสรรค์งานศิลปะได้อย่างเข้มข้น ในวัย 37 ปี แวนโก๊ะเสียชีวิตจากการยิงตัวตาย (ภายหลังมีข้อมูลแย้งว่า เขาถูกเด็กหนุ่มผู้คึกคะนองในท้องถิ่นยิง หลังจากทะเลาะวิวาทกัน) และแม้ไม่เคยสมหวังในฐานะของศิลปิน แต่แวนโก๊ะก็ไม่เคยหยุดสร้างผลงาน ตลอด 70 วันสุดท้ายของชีวิต เขาวาดภาพเฉลี่ยหนึ่งภาพต่อวัน

ปัจจุบัน ผลงานมาสเตอร์พีชของแวนโก๊ะมีจำนวนมากมาย ภาพวาดที่คุ้นตาก็เช่น Starry Night, The Potato Eater, The Story of Irises, Bedroom, Almond Blossoms, Café Terraces โดยหนึ่งในผลงานอันเลื่องชื่อคือ Sunflowers ภาพวาดดอกทานตะวันในแจกันที่น้อยคนจะรู้ว่าไม่ได้มีเพียงภาพเดียว ทว่าแวนโก๊ะได้วาดไว้อย่างหลากหลายเวอร์ชั่น และปัจจุบันก็กระจายอยู่ในพิพิธภัณฑ์ต่าง ๆ ทั่วโลก

Sunflowers ผลงานที่ถูกวาดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่า
เช่นเดียวกับจิตรกรคนอื่น ๆ ที่ภาพวาดเป็นเสมือนบทบันทึกของสายตาและจินตนาการ ภาพวาดบนผืนผ้าใบของแวนโก๊ะได้คงความเป็นนิรันดร์ให้กับสิ่งต่าง ๆ รอบตัว ซึ่งรวมไปถึงมวลดอกไม้ ในระยะแรกเขาฝึกฝนการวาดรูปดอกไม้หลากหลายสายพันธุ์ จากนั้นจึงเจาะจงมาที่ ทานตะวัน ดอกไม้ที่เพื่อนจิตรกรของเขาบอกว่า มันทั้งหยาบและแข็งทื่อเมื่อเทียบกับดอกไม้ชนิดอื่น แต่ใครจะรู้อาจเป็นเพราะความไม่หมดจดงดงามนี้ก็ได้ ที่ดึงดูดความสนใจจากแวนโก๊ะ

แม้ปัจจุบันผู้คนจะคุ้นตากับภาพ Sunflowers หรือ ชื่อออริจินัลในภาษาฝรั่งเศสว่า Tournesols ทว่ามีเพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่รู้ว่าดอกทานตะวันเหล่านี้ถูกวาดขึ้นมาหลายครั้ง ชุดหนึ่งถูกวาดขึ้นในกรุงปารีสช่วงปี 1887 จำนวน 5 ภาพ เป็นภาพดอกทานตะวันที่วางอยู่บนพื้น ในขณะที่อีกชุดถูกวาดขึ้นที่เมืองอาร์ลส์ระหว่างปี 1888-1889 จำนวน 7 ภาพ โดยเป็นภาพช่อดอกทานตะวันในแจกัน

ดอกทานตะวันมีความหมายอย่างลึกซึ้งต่อแวนโก๊ะ ยิ่งเขาวาดซ้ำครั้งมากเท่าไร เขาก็ยิ่งสร้างสรรค์ภาพเหล่านี้ได้อย่างรวดเร็ว มั่นใจ และเต็มเปี่ยมไปด้วยพลังมากยิ่งขึ้น ครั้งหนึ่งเขาเขียนจดหมายหาเตโอผู้เป็นน้องชายว่า ฉันวาดรูปด้วยความเพลิดเพลินจนเหมือนกับคนมาร์เซย์กินซุปบุยยาเบสเชียวล่ะ ซึ่งนายคงจะไม่ประหลาดใจ หากรู้ว่ารูปที่ฉันกำลังวาดอยู่คือดอกทานตะวันขนาดใหญ่ ดอกทานตะวันจึงไม่ใช่เพียงต้นแบบให้แวนโก๊ะได้ฝึกมือ แต่ผนึกแน่นจนกลายเป็นตัวตนของเขาอย่างยากที่จะแยกขาด

ภาพดอกทานตะวันที่เป็นของสะสมส่วนบุคคล
©Van Gogh Museum, Amsterdam

อีกหนึ่งภาพดอกทานตะวันที่เป็นของสะสมส่วนบุคคล
©Van Gogh Studio

หนึ่งร้อยปีแห่งการเบ่งบานของดอกทานตะวัน
แม้ภาพชุด Sunflowers จะมีจำนวนมากถึง 12 รูป แต่โดยทั่วไปมักหมายถึงภาพวาดจำนวน 7 รูปที่ถูกวาดขึ้นในเมืองอาร์ลส์ทางตอนใต้ของฝรั่งเศส ที่แวนโก๊ะย้ายไปปักหลัก โดย 4 รูปแรกถูกวาดขึ้นระหว่างเดือนสิงหาคม 1888 ภายในเวลาไม่ถึงสัปดาห์ ส่วนอีก 3 ภาพที่เหลือเป็นการเลียนแบบภาพก่อนหน้า

ปัจจุบันภาพดอกทานตะวันรูปแรก ที่มีดอกทานตะวัน 3 ดอกในแจกันบนพื้นหลังสีเทอร์ควอยซ์ กลายเป็นของสะสมส่วนบุคคล ส่วนอีกรูปที่มีดอกทานตะวัน 6 ดอกปักในแจกันและวางบนโต๊ะบนพื้นหลังสีน้ำเงิน ถูกทำลายในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 และต่อไปนี้คือ Sunflowers จำนวนอีก 5 รูปที่เหลือ ที่กระจายตัวอยู่ในพิพิธภัณฑ์ทั่วโลกนับตั้งแต่โตเกียวไปจนถึงอัมสเตอร์ดัม

Sunflowers ลำดับที่สาม
พิกัด : Neue Pinakothek มิวนิค (เยอรมนี)
ผลงานลำดับที่ 3 ประกอบไปด้วยดอกทานตะวัน 14 ดอกในแจกันและโต๊ะสีเหลือง บนพื้นหลังสีเทอร์ควอยซ์สว่าง โดยมีการเซ็นชื่อ Vincent กำกับ

©Neue Pinakothek

Sunflowers ลำดับที่สี่
พิกัด : National Gallery, ลอนดอน (อังกฤษ)
ผลงานลำดับที่ 4 แตกต่างจาก 3 ชิ้นก่อนหน้าที่เป็นการตัดกันระหว่าง 2 สี โดยแวนโก๊ะได้วาดดอกทานตะวัน 15 ดอกในแจกันสีเหลือง โต๊ะสีเหลือง และพื้นหลังสีเหลืองต่างเฉดกัน พร้อมทั้งเซ็นชื่อกำกับ โดยภาพนี้และภาพลำดับก่อนหน้า นับว่ามีความสำคัญมากที่สุด เพราะถูกประดับอยู่ในห้องพักของโกแกง เพื่อนจิตรกรที่แวนโก๊ะหมายใจจะสร้างชุมชนศิลปะในอาร์ลส์ร่วมกัน ทั้งยังได้รับการยกย่องจากโกแกงว่า completely Vincent

©National Gallery

Sunflowers ลำดับที่ห้า
พิกัด : Sompo Museum of Art, โตเกียว (ญี่ปุ่น)
แวนโก๊ะมักทำสำเนาผลงานชิ้นสำคัญเพื่อมอบแก่ครอบครัว มิตรสหาย หรือแม้กระทั่งเพื่อการค้า เพื่อที่เขาจะได้เก็บต้นฉบับไว้กับตนเอง ภาพดอกทานตะวันลำดับที่ 5 จึงเป็นการเลียนแบบภาพดอกทานตะวันลำดับที่ 4 ที่จัดแสดงอยู่ที่กรุงลอนดอน ต่างตรงที่ไม่มีการเซ็นชื่อกำกับ โดยวาดขึ้นระหว่างปลายเดือนพฤศจิกายนจนถึงต้นเดือนธันวาคมของปี 1888

©Sompo Museum of Art

Sunflowers ลำดับที่หก
พิกัด : Philadelphia Museum of Art, ฟิลาเดลเฟีย (สหรัฐอเมริกา)
ดอกทานตะวันลำดับที่ 6 คือสำเนาของดอกทานตะวันลำดับที่ 3 ที่จัดแสดงอยู่ที่เมืองมิวนิค และแม้จะเป็นการลอกเลียนรูปภาพก่อนหน้า แต่แวนโก๊ะก็ได้วาดดอกไม้แต่ละดอกให้มีบุคลิกที่เด่นชัดขึ้นและแตกต่างในรายละเอียด

 ©Philadelphia Museum of Art

Sunflowers ลำดับที่เจ็ด
พิกัด : Van Gogh Museum, อัมสเตอร์ดัม (เนเธอร์แลนด์)
ดอกทานตะวันลำดับสุดท้าย คือสำเนาของดอกทานตะวันลำดับที่ 4 ที่จัดแสดงอยู่ที่กรุงลอนดอนเช่นเดียวกับภาพดอกทานตะวันลำดับที่ 5 ต่างตรงที่ดอกทานตะวันเวอร์ชั่นนี้มีสีเหลืองที่สดใสกว่าสองเวอร์ชั่นก่อนหน้า

 ©Van Gogh Museum, Amsterdam

สำหรับแวนโก๊ะ ดอกทานตะวัน คือตัวแทนความซาบซึ้งที่เขามีต่อความสัมพันธ์ และหมายรวมไปถึงสิ่งต่าง ๆ รอบตัว ในทางหนึ่ง มันคือสัญลักษณ์แสดงความเป็นตัวตนอย่างที่ปรากฏอยู่ในจดหมายที่แวนโก๊ะเขียนถึงเตโอผู้เป็นน้องชายว่า Sunflower is mine" และ ดอกทานตะวันของเขา ก็ได้เบ่งบานอยู่ในประวัติศาสตร์ศิลปะตราบจนทุกวันนี้

ที่มา :
บทความ Discover the Life and Work of Vincent Van Gogh จาก www.vangoghmuseum.nl
บทความ Van Goghs Sunflowers: The unknown history โดย Alastair Sooke จาก www.bbc.com
บทความ The Seven Sunflowers โดย National Gallery of Australia จาก https://medium.com

เรื่อง : ธัญลักษณ์ ย.

creativethailand.org